Bỏ thuế khoán không chỉ hạn chế tình trạng “đi đêm”, nguy cơ thất thu ngân sách mà còn tạo sự bình đẳng giữa hộ kinh doanh với các thành phần kinh tế khác.

Thuế khoán – lĩnh vực dễ xảy ra tiêu cực

Công tác quản lý thuế từ trước đến nay là phần lớn hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán, tức là cơ quan thuế sẽ ấn định một mức doanh thu cố định cho cả năm và hộ kinh doanh nộp thuế dựa trên mức khoán này. Ưu điểm của phương pháp này là đơn giản, dễ thực hiện.

Tuy nhiên, phương pháp khoán cũng bộc lộ nhiều nhược điểm như: không khuyến khích minh bạch doanh thu, bởi hộ kinh doanh có thể khai thấp hơn doanh thu thực tế để giảm mức thuế khoán. Gây khó khăn cho cơ quan thuế trong việc kiểm soát doanh thu, dễ dẫn đến thất thu ngân sách.

“Chúng ta thấy những cửa hàng khám chữa bệnh, bán thuốc hay spa doanh thu rất lớn. Tôi hỏi thì họ bảo áp dụng thuế khoán và thuế một tháng có vài triệu. Trong khi một người làm dịch vụ của họ lên tới cả trăm triệu”, bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội tư vấn Thuế Việt Nam cho biết.

Theo đánh giá của Cục Thuế, số tiền nộp ngân sách Nhà nước từ hộ, cá nhân kinh doanh chưa tương xứng với tiềm năng, chỉ chiếm 1,5-2% tổng thu ngân sách do cơ quan thuế quản lý, chưa đạt được yêu cầu đặt ra.

Từ ngày 1/6 này, thời điểm Nghị định 70 chính thức có hiệu lực quy định tất cả hộ kinh doanh thuộc nhiều ngành nghề có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế, thay vì thuế khoán như trước đây

Nói về vấn đề này, ông Nguyễn Ngọc Tú, chuyên gia thuế, giảng viên trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho rằng, các hộ kinh doanh chịu mức thuế khoán hiện nay nhìn chung khá thấp, hầu như thấp hơn mức thuế thực tế đáng ra phải nộp nếu kê khai đầy đủ, gây ra thất thu thuế.

“Họ không sử dụng sổ sách kế toán, chứng từ nên không biết thực tế thu nhập là bao nhiêu. Đây cũng là mảnh đất dễ xảy ra tiêu cực, “đi đêm” với nhau giữa hộ kinh doanh và cán bộ thuế nhằm chia quyền lợi”, ông Tú thẳng thắn.

Từ ngày 1/6 này, thời điểm Nghị định 70 chính thức có hiệu lực quy định tất cả hộ kinh doanh thuộc nhiều ngành nghề có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế, thay vì thuế khoán như trước đây. Và theo Nghị quyết 198 mới được Quốc hội thông qua, từ 1/1/2026, hình thức thuế khoán sẽ chính thức bị “khai tử”.

Quán cà phê của anh Dương (Đống Đa, TP Hà Nội) vừa mới khai trương được ít ngày đã được ngành thuế và nhà cung cấp giải pháp, hỗ trợ cài phần mềm xuất hóa đơn điện tử vào điện thoại. Không cần có kế toán, chỉ một mình anh Dương cũng có thể sử dụng và dễ dàng kê khai, đóng thuế. “Giao dịch để có 1 cốc cà phê rất tiện lợi và đơn giản, có thể xuất hóa đơn luôn cho khách hàng và kết nối với cơ quan thuế”, anh Nguyễn Huy Dương, hộ kinh doanh quận Đống Đa, TP Hà Nội chia sẻ.

Ước tính, đến cuối năm 2024, cả nước có 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được quản lý thuế, đóng góp 25.953 tỷ đồng vào ngân sách Nhà nước. Trong số này, có gần 2 triệu hộ đang áp dụng phương pháp thuế khoán. Tuy nhiên, mức thuế bình quân hàng tháng của gần 2 triệu hộ kinh doanh theo hình thức khoán trong quý 1/2025 chỉ vào khoảng 700.000 đồng/tháng.

Bình đẳng giữa hộ kinh doanh – doanh nghiệp

Ông Mai Sơn – Phó Cục trưởng Cục Thuế – nhấn mạnh, việc xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh mang nhiều ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế tư nhân cũng như trong quản lý nhà nước.

Theo ông Mai Sơn, việc bỏ thuế khoán chuyển sang hình thức tự kê khai và nộp thuế theo doanh thu thực tế, giúp phản ánh đúng năng lực kinh doanh và đảm bảo nguyên tắc trong Luật Quản lý thuế “Người nộp thuế tự khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm”. Đồng thời, cơ quan thuế cũng có thông tin chính xác hơn về hoạt động kinh tế để quản lý hiệu quả.